7000 jaar oude bomen komen naar boven in het Binneveld bij het afgraven. Dat noopt tot reflectie over de tijd en hoe we leven.

Systeem

We zijn momenteel vanwege covid-19 in een situatie terecht gekomen als mensheid waarin veel grote vragen naar boven komen. Er zijn heel veel mensen die het moeilijk hebben met hun bestaansbasis. Maar staat dat niet symbool voor hoe we er als mensheid op deze planeet voor staan?

Staat ons aller basis niet ter discussie? Zijn de signalen niet steeds duidelijker geworden over de loop der jaren, nadat het Club van Rome rapport was ingeslagen als een bom in 1972 als eerste signaal? De grafieken die daarin staan lopen vrijwel hetzelfde door naar het nu. En de toekomst?

Het gaat niet alleen om de directe dreiging die de pandemie veroorzaakt. Het gaat over hoe we als mensen uit balans zijn met onze aarde.

Als begeleider van diverse soorten systemisch werk heb ik geleerd om vanuit een bepaalde manier van zijn, in “het lege midden”, vooral waar te nemen wat er gebeurt bij een vraag die iemand wil uitwerken. 

Het Veld waarin deze vraag wordt uitgewerkt gaat ermee aan de gang en de spanning die in een systeem zit wordt langzaam duidelijk. Meestal komt er een punt dat je als begeleider niet meer weet wat te doen. Dan gaat het erom een stapje achteruit te zetten en je over te geven aan wat er uit het Veld komt.

En juist dan gebeurt de magie. Iemand doet iets of maakt een opmerking die te maken heeft met waar een probleem in een systeem is ontstaan, en het hele Veld ontspant. Soms is het na generaties dat iets benoemt wordt in een familie, of na tientallen jaren dat een organisatietrauma wordt benoemd.

Ik heb het gevoel dat we nu op zo’n punt zitten met ons hele wereldse systeem. In het lege midden rondom de vraag. Hoe gaan we in hemelsnaam verder?

Ik neem waar, zie veel vernieuwers opstaan, ben daar zelf ook mee bezig, zie veel verzet bij mensen die geen verandering willen of mensen die gewoon boos zijn om alle beperkingen die worden opgelegd aan hun leven, zie veel ellende, zie veel vreugde,  voel dat er iets aan het schuiven is in ons bewustzijn. Veel vanzelfsprekendheden komen ter discussie te staan.

Wat gaat er aan onverwachts gebeuren waardoor alles op zijn plek valt waardoor we in harmonie met onze medemensen en planeet komen?

Covid is een eerste. Ik heb het gevoel dat er nog veel meer gaat komen.

Ik zou het fijn vinden om daadwerkelijk een opstelling te doen over dit gigantische thema. 

Als mensen mee willen doen: welkom, we zoeken dan een moment om dat te doen, online of samen als het weer kan.

 Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Landschap

In mijn jeugd kwam ik vaak in Friesland. Dat was eind jaren '60 en begin jaren '70 van de vorige eeuw. Mijn mijn gezin van oorsprong roeiden we over de vaarten langs prachtige weilanden. Er was nog geen ruilverkaveling geweest. De percelen verschilden in grootte en werden weinig bewerkt. Ze stonden vol sappig gras, kruidenrijk, en insecten en weidevogels waren er veel, vooral in het voorjaar. Het was een paradijs voor mij.

Ik wist nog niet dat ik in Wageningen terecht zou komen met mijn studie. Ook besefte ik nog niet wat de gevolgen zouden zijn van de kennis die daar werd ontwikkeld om de landbouwproductie op te voeren en de melkveehouderij 'efficienter' te maken en de eomre gevolgen voor het landschap en de natuur.

Eerst kwam de ruilverkaveling. Het landschap werd strak getrokken, handig voor de boeren, maar mooier werd het niet. De grodwaterstand ging omlaag. Koeien waren nog wel veel in de wei, er werd buiten gemolken. In Oosterbeek waar ons gezin woonde naast een melkveehouder, ging ik graag mee met het melken na school. Ik hielp met de koeien bijeen drijven en bracht dan de melk die onder de koeien vandaan kwam naar de melkbussen. Het waren nog niet zoveel koeien, 50 a 60 schat ik zo in. De boer stopte met zijn bedrijf toen de melkstal met dito hygieniemaatregelen verplicht werd. Ondertussen veranderde het voer van de koeien: er kwam meer eiwit bij. Boeren gingen meer mais verbouwen als veevoer. Begin jaren '90 werd drijfmest injectie verplicht. Dat bracht wederom een verandering met zich mee voor de kwaliteit van het landschap. Ook werde de bedrijven steeds groter en verdwenen de koeien uit het landschap, grote bedrijve hielden ze op stal en de weilanden werden de productieplekken van gras.

Maar er zijn ook boeren die het anders doen! Boeren die hu egen weg gingen zoeken, die (weer) kringlooplandbouw gingen doen, en dan vaak biologisch gingen boeren en dan minder koeien nodig hadden. Soms nog minder als ze biodynamisch boer werden.  Boeren die in stroken hun land laten begrazen dat vol staat met hoog sappig gras en veel kruiden. Het PMOV onderzoek met oa. Jaap van Bruchem in de jaren '90 met boeren, onderzoekers, adviseurs etc. was een verkenning in deze wijze van verandering. In een film over deze wijze van werken, ver voordat Carola Schouten haar kringloopvisie presenteerde heeft tientallen boeren geinspireerd. Zie www.kringlooplandbouw.nl/film

Ik heb grote bewondering gekregen voor deze pioniers die vaak een heel gezond bedrijf hebben en hun eigen pad vervolgden. Gelukkig begint de duurzame aanpak door te dringen verder maar we zijn er nog lang niet. Ik hoop van harte dat het werk verder gaat. Ik ben hoopvol door bijvoorbeeld de Toekomstboeren en Caring Farmers. Maar dit zou gangbaar moeten zijn! En of het snel genoeg gaat?

.